سنگ آهن، یکی از مهم ترین مواد اولیه در صنعت فولادسازی است و ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن در جهان به شمار می رود. در این مقاله، به معرفی بزرگترین معادن سنگ آهن ایران، خواهیم پرداخت. این معادن نقش مهمی در تامین نیازهای داخلی و صادرات سنگ آهن ایران ایفا می کنند.

بزرگ‌ترین معدن سنگ آهن ایران: معدن گل گهر کرمان

بزرگترین معدن سنگ آهن ایران، در استان کرمان و در ۵۵ کیلومتری جاده سیرجان- نیریز واقع شده است. کارشناسان بر این باورند بهره‌برداری از معدن گل گهر به ۹۰۰ سال قبل بازمی‌گردد. این معدن از سال ۱۳۴۸ شناسایی شد و از سال ۱۳۵۳ به مالکیت شرکت ملی فولاد ایران درآمد. گل گهر به عنوان بزرگترین معدن آهن خاورمیانه شناخته می‌شود؛ همچنین این معدن یکی از بزرگترین معادن سنگ آهن جهان نیز محسوب می شود.

از بزرگترین معدن سنگ آهن ایران سالانه ۷.۵ میلیون تن سنگ آهن، ۳.۵ میلیون تن کنسانتره آهن و سنگ دانه‌بندی شده به دست می‌آید. گل گهر سیرجان شامل ۶ بخش مختلف است که هرکدام از آن‌ها میزان متفاوتی از ذخایر سنگ آهن دارند. میزان ذخایر معادن سنگ آهن گل گهر کرمان عبارت است از:

• شماره ۱: ذخیره زمین‌شناسی ۳۰۰ میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۸۵ میلیون تن
• شماره ۲: ذخیره زمین‌شناسی ۶۳ میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۵۱ میلیون تن
• شماره ۳: ذخیره زمین‌شناسی ۶۰۰ میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۲۲۸ میلیون تن
• شماره ۴: ذخیره زمین‌شناسی ۹۰ میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۸۰ میلیون تن
• شماره ۵: ذخیره زمین‌شناسی ۳۶ میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۲۴ میلیون تن
• شماره ۶: ذخیره زمین‌شناسی ۱۰۰ میلیون تن و ذخیره قابل استخراج نامشخص

بزرگترین معادن سنگ آهن در ایران

کرمان و یزد میزبان بیشترین تعداد معادن بزرگ سنگ آهن در ایران هستند. در سایر استان‌ها تنها یک یا دو معدن وجود دارد. معدن‌های بزرگ ایران، به اندازه معدن‌های بزرگ جهان ظرفیت استخراج ندارند، اما جزو بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های سنگ آهن در منطقه خاورمیانه هستند.

بعد از گل گهر کرمان، لیست بزرگترین معادن سنگ آهن ایران عبارتند از:

معدن چادرملو یزد

کشف بزرگترین معادن سنگ آهن ایران در اردکان به سال ۱۳۱۹ برمی‌گردد، اما برداشت از آن از سال ۱۳۷۶ آغاز شد. چادرملو، اکنون بزرگ‌ترین تولیدکننده کنسانتره آهن در ایران است. معدن چادرملو در ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی یزد و در ۲۵ کیلومتری شهر اردکان قرار دارد و کارخانه گندله‌سازی مخصوص به آن نیز در اردکان راه‌اندازی شده است. ظرفیت قابل استخراج چادرملو ۳۲۰ میلیون تن برآورد شده است.

معدن چغارت یزد

یکی از بزرگترین معادن سنگ آهن در ایران، معدن چغارت است و در شهر بافق یزد قرار دارد. ذخیره زمین‌شناسی معدن چغارت یزد ۱۹۳ میلیون تن است. در حال حاضر سالانه ۸ میلیون تن سنگ آهن از این معدن استخراج می‌شود که ۳ میلیون تن از آن سنگ آهن دانه‌بندی شده است و مابقی به صورت کنسانتره آهن به بازار عرضه می‌شود.

معدن چاه گز بافق

این معدن در ۷۵ کیلومتری بافق یزد قرار دارد. این معدن ۸۵ میلیون تن ذخیره آهن را در خود جای داده است. سنگ آهن کلوخه مهم‌ترین ماده‌ای است که از معدن چاه گز بافق استخراج می‌شود. بخشی از منابع استخراج شده از این معدن هم باطله‌برداری است و هنوز امکان استفاده از آن وجود ندارد.

معدن سه چاهون بافق

معدن سه چاهون، معمولا در کنار معدن چغارت یزد معرفی می‌شود. چغارت و سه چاهون ۳۵ کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند. ظرفیت زمین شناسی معدن سه چاهون، ۱۳۲ میلیون تن است که ۹۵ میلیون تن از آن قابل استخراج خواهد بود. بهره‌برداری از این معدن از سال ۱۳۸۴ آغاز شده است و در حال حاضر سالانه ۲.۳ میلیون تن سنگ آهن از آن استخراج می‌شود.

معدن سنگان خراسان رضوی

یکی از بزرگترین معادن سنگ آهن ایران در شهر سنگان استان خراسان رضوی قرار دارد و ۳۰ درصد از ذخایر سنگ آهن کشور را در خود جای داده است. این معدن در فاصله ۱۸ کیلومتری سنگان و نزدیکی مرز ایران و افغانستان است. میزان بهره‌برداری از این معدن در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده و به بیش از ۱۳ میلیون تن در سال رسیده است.

معدن سنگ آهن بیجار

این معدن در ۱۰۰ کیلومتری بیجار قرار گرفته و ۴۰ میلیون تن ذخیره سنگ آهن دارد. بیجار بزرگترین معدن سنگ آهن روباز کشور را در خود جای داده است. در نزدیکی این معدن،‌ کارخانه‌ای برای تولید کنسانتره و گندله سنگ آهن راه‌اندازی شده است.

معدن آهنگران همدان

این معدن در ۲۳ کیلومتری ملایر واقع شده و از سال ۱۳۳۵ مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. نکته جالب اینکه شواهد تاریخی معدن آهنگران نشان می‌دهد بهره‌برداری اولیه از آن به دوران ماقبل اسلام بازمی‌گردد. از معدن آهنگران در کنار سنگ آهن، سرب هم استخراج می‌شود. ظرفیت این معدن ۴۰ میلیون تن سنگ آهن با عیار ۴۵-۵۷ است.

معدن جلال آباد زرند

معدن جلال آباد زرند، از دیگر مراکز بزرگ استخراج سنگ آهن در ایران است که منابع استخراج‌شده در آن در کارخانه کنسانتره زرند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این معدن ۱۳۴ میلیون تن ظرفیت قابل استخراج دارد و سالانه ۶ میلیون تن سنگ آهن از آن استخراج می‌شود. استان کرمان علاوه بر معادن سنگ آهن جلال آباد و گل گهر، معدن مس سرچشمه را نیز در خود جای داده است.

معدن سنگ آهن نیاسر

نیاسر یکی از شهرهای تاریخی تابعه شهر کاشان در استان اصفهان است و یکی از جدیدترین معادن کشف شده سنگ آهن در ایران به شمار می‌رود. البته از آنجایی که استخراج از این معدن به آثار باستانی موجود در نیاسر آسیب رسانده، بحث‌های بسیاری بر سر آن وجود دارد. معدن نیاسر، در همین مدت کوتاه، بخشی از نیاز کارخانه‌های هم‌جوار خود به سنگ آهن را برآورده کرده است.

سنگ آهن ایران: رقابت جهانی در بازار مواد معدنی

پراکندگی ذخایر آهن در ایران باعث شده کارخانه‌های فولاد در سراسر کشور فعالیت داشته باشند و صنعت فولاد در ایران رونق بگیرد. کویر مرکزی ایران، بیشترین میزان ذخیره سنگ آهن را در خود جای داده است و به همین خاطر در صنعت فولاد نقش مهمی ایفا می‌کند. ظرفیت معادن سنگ آهن ایران به اندازه‌ای است که هم نیاز کشور را تأمین می‌کند و هم برای صادرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگ آهن‌های صادر شده از ایران تقاضای بسیاری در بازار دارند، اما کارخانه‌های ایرانی در تلاشند صادرات آهن‌آلات و مقاطع فولادی فرآوری شده را با صادرات سنگ آهن خام جایگزین کنند تا درآمد و ارزآوری بیشتری برای کشور ایجاد شود.