بررسی و معرفی انواع سنگهای قیمتی در ایران و محل یافتن آنها

ایران کشوری غنی در داشتن منابع طبیعی و به ویژه معادن است به طوری که 7 درصد از منابع معدنی در جهان در این کشور قرار دارد که در این میان شاید بتوان سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی یا گوهر و یا گوهر سنگ ها Gemstone را جزو سوغات معروف ایران به شمار آورد. ما در فاینداتور بر آن شدیم تا به بررسی معروف ترین سنگ های قیمتی ایران بپردازیم. در این سری ایرانگردی فاینداتور همسفر ما باشید.

گوهر سنگ ها

اجداد ما در ابتدا از سنگ ها به عنوان ابزاری برای شکار استفاده می کردند، سپس به استفاده زینتی از آن روی آوردند. ابن سینا حکیم و دانشمند معروف ایرانی با اشراف به خواص درمانی سنگ ها برای درمان از سنگ های زینتی استفاده می کرد. کهن ترین گوهرنامه فارسی در دوره اسلامی کتاب نصر ابن یعقوب است. ابوریحان بیرونی کتاب الجماهر فی الجواهر خود را در سه فصل نوشت که در فصل اول به بررسی گوهرها و در فصل های بعد به بررسی درباره فلزات و آلیاژهای فلزی پرداخت. همچنین خواجه نصیر الدین طوسی کتاب تنسوخ نامه ایلخانی یا رساله جوهریه را با موضوع علم جواهرشناسی تالیف کرد.

بررسی انواع سنگ های قیمتی ایرانی

با توجه به پتانسیل بالای ایران و رشد اقتصادی و توسعه مالی توسط گردشگران می توان از گوهرسنگ ها در گردشگری خرید استفاده کرد. اکنون به بررسی چند گوهر سنگ در ایران می پردازیم:

فیروزه ایرانی

فیروزه یا ترکویس Turquoise که جزو کانی های رده فسفات است، به علت مس و آهن موجود در آن در طیف رنگی آبی روشن تا سبز دیده شده است. فیروزه یکی از جواهرات 7 هزار ساله ایرانی ست که به دو شکل شجری یا رگه دار و عجمی یا صاف وجود دارد که نوع عجمی آن در ایران پرطرفدارتر است. از جمله معروف ترین معادن آن می توان از معدن فیروزه نیشابور که یکی از بزرگترین معادن فیروزه جهان است و در روستای معدن در شمال غربی شهر نیشابور قرار گرفته یاد کرد. به جز نیشابور، فیروزه در روستای نیگنان در مشهد، باغو در 100 کیلومتری جنوب دامغان (مشخصه: رگه های طلا) و شهر بابک کرمان نیز یافت می شود. مواد شیمیایی، اسید و چربی ها به این سنگ آسیب وارد می کند. علاوه بر زیورآلات از فیروزه ایران در صنایع دستی چون فیروزه کوبی استفاده می شود. اصفهان مرکز این هنر به شمار می آید. هر چقدر فاصله فیروزه هایی که بر روی ظروف فلزی به صورت موزاییکی چسبانده می شود، کمتر باشد و فیروزه های به کار رفته در آن منظم، یکدست و پر به کار رفته باشد از ارزش هنری بالاتری برخوردار است. ظروفی مانند قندان، گلدان، شیرینی خوری و گلاب پاش یا حتی تابلوهای فیروزه کوبی شده را به عنوان سوغات ایران می توان با خود همراه کرد. این سنگ با عنوان سنگ ماه تولد متولدین آذر در نظر گرفته شده است.

سنگ عقیق ایرانی

سنگ عقیق یا آگات Agate سنگی سیلیسی و از نوع دُر کوهی و در رنگ های طیف سفید تا خاکستری، نارنجی تا قرمز، سیاه، کبود و آبی روشن قرار دارد که در این میان عقیق سفید، زرد و قرمز جزو بهترین سنگ های عقیق در نظر گرفته می شود. این سنگ در دشت بمرود در شرق شهر قائن در خراسان جنوبی، در گسل جنوب شاهرود- سمنان و در کرمان شناسایی شده است. برای این سنگ خواص بسیاری ذکر شده است. همچنین به آن سنگ حقیقت گویی می گفتند و معتقد بودند زبان صاحب خود را به حقیقت باز می کند. در زمان های گذشته از سنگ عقیق برای دفع چشم زخم نیز استفاده می کردند.

سنگ جاسپر یا ژاسپر

سنگ جاسپر jasper که در زمان های گذشته معتقد بودند دارای خواص شفا بخشی و قدرت بخشی ست از خانواده کلسدون ترکیبی از کلسدون، اوپال و کوارتز است و در ایران در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایرانشهر، در خواف، تربت جام و کودکان در مشهد یافت می شود. این سنگ متخلخل یا سنگ لکه دار از سیلیکات و توف (خاکستر آتشفشانی) تشکیل شده است. مصریان باستان این سنگ را به منظور ایجاد گذرگاهی امن با مومیاییان همراه می کردند.

سنگ قیمتی گارنت

گارنت که در رنگ های مختلفی از انواع رنگ سبز، نارنجی، سرخ، سیاه، آبی و صورتی قرار گرفته جزو کانی ها به شمار می آید. نوع سبز رنگ آن بسیار کمیاب و ارزشمند می باشد و به گارنت دمانتویید Demantoid مشهور است که به دلیل وجود کرومیوم و آهن فریک به این رنگ در آمده است. در ایران سنگ های کوه های گبری در شهر رفسنجان و جنوب سیرجان در استان کرمان شهرتی جهانی دارند، در منطقه خلج در طرقبه مشهد، شمال غربی ارومیه در تکاب و در جنوب استان آذربایجان غربی در شاهین دژ، تفت در استان یزد، در قسمت شمالی دره مراد بیگ و دره شاهسون در ملایر در همدان، در منطقه زند از شهرستان اهر در آذربایجان شرقی نیز ای سنگ وجود دارد. در زمان های قدیم سنگ گارنت به سنگ مسافران معروف بود تا آن ها را از بلایای سفر در امان بدارد.

جواهر آمیتیست

آمیتیست Amethyst که یک جواهر است جزو کانی های سیلیکاتی و ماگمایی (مواد مذاب) و از نوع کوارتز ها به شمار می آید. این سنگ به دلیل وجود عناصری چون تیتان، آهن و منگنز به رنگ بنفش، بنفش تیره و ارغوانی در آمده است. تیره ترین رنگ ها با قیمت های بالاتری به فروش می رسد. یونانیان نام این سنگ را amethystos به معنی ضدمستی گذاشتند و اعتقاد داشتند که شخصی که این سنگ را نزد خود نگه دارد دچار مستی نمی شود. این سنگ در ایران در گسل ترود شاهرود در سمنان، در 25 کیلومتری رفسنجان در قسمت شرق در کوه های گبری و در شهر فردوس در استان خراسان جنوبی یافت می شود. آمیتیست که سنگ متولدین بهمن ماه در نظر گرفته شده در چاکرای هفتم تاثیر می گذارد و برای مراقبه، دریافت درک شهودی و ترک عادات بد مانند مواد مخدر یا الکل مفید است.

سنگ قیمتی توپاز

کانی توپاز Topaz که در برخی از رگه های پگماتیتی (سنگ آذرین درونی) گرانیت مجموعه پلوتونیک کوه الوند دیده شده و آثار آن در جزیره هرمز ایران نیز یافت می شود یکی از کانی های سلیکاتی از خانواده سیلیس ها ست. کانی های سیلیکات از مهم ترین کانی کره زمین است که از ترکیب اکسیژن، سیلیسیم و چند فلز به وجود می آید. این کانی را در صورت تراش خوردن می توان جزو جواهرات به حساب آورد. این سنگ که از آن به عنوان نماد ماه تولد متولدین آبان یاد می کنند در رنگ های سبز و آبی روشن، صورتی مایل به قرمز، زرد مایل به قهوه ای و بی رنگ با سختی 8 (سخت ترین کانی طبیعت) یافت می شود. این سنگ نزد مصری ها سمبل خورشید است. یونانیان باستان برای باطل کردن طلسم و جادو از این سنگ استفاده می کردند. رومی ها معتقد بودند که این سنگ باعث افزایش میزان هوش و وفاداری می شود.

سنگ بریل

سنگ های بریل Beryl که جزو کانی های سیلیکات به شمار می آید در پگماتیت های همدان و در کانی های میکاشیست های کوه سنگی مشهد در ایران یافت می شود. خانواده بریل، زمرد (رنگ سبز به دلیل وجود کرومیوم در ترکیبات شیمیایی آن) و آکوآمارین (رنگ آبی با هاله ای از رنگ سبز به دلیل وجود آهن در ترکیبات آن) و مورگانیت و سایر انواع را شامل می شود.

سنگ تورمالین زیبا

کانی تورمالین Tourmaline که مانند کانی توپاز در رگه های پگماتیتی گرانیت مجموعه پلوتونیک کوه الوند در روستای ترکان همدان در برخی از نقاط مانند روستای منگاوی و اطراف جاده همدان- تویسرکان و در مناطق دیگر ایران مانند خاش در سیستان و بلوچستان، جنوب غربی شهرستان نهبندان در خراسان جنوبی و در قسمت شمال و شمال شرقی شهر ازنا و در شمال غرب الیگودرز در استان لرستان یافت می شود. تورمالین که به دلیل وجود عناصر رنگ زا مانند مس، کروم، آهن و وانادیوم در رنگ های متنوع در رنگ های صورتی، قرمز، بنفش، ارغوانی، زرد، نارنجی، سبز، آبی، سیاه و بی رنگ است. این سنگ ها در دسته بندی های مختلفی بر اساس اختلاف در ترکیبات مواد شیمیایی قرار می گیرند. به عنوان مثال به ترکیب آن با آهن، شورل Schorl می گویند که این تورمالین سیاه به وفور در ایران یافت می شود اما به عنوان جواهر ارزشمند نیست ولی از آن به عنوان یک محافظ روانی استفاده می کنند که می تواند انرژی های مخرب را دفع کرده و به پاکسازی بدن از این انرژی های منفی کمک کند.

فلوریت ایرانی

فلوریت Fluorite در کانسار (تشکیل کانی توسط پدیده های زمین شناسی در آن منطقه) پاچی مینا در سوادکوه استان مازندران و کانسار کمر مهدی در شهر طبس و کانسار سرب در انگوران، کوه لعل کان در شهر ماهنشان زنجان، روستای قهرآباد در شهرستان سقز استان کردستان در ایران یافت شده است. به همراه داشتن این سنگ باعث می شود تا عقل بر احساس فائق بیاید- به آن سنگ نابغه هم می گویند- و بدن آرامش پیدا کند. این سنگ درخشان تنوع بالایی در رنگ دارد از جمله آبی، بنفش، قرمز، زرد، سبز و سفید.

کانی زیرکن یا زرگون

کانی زیرکن Zircon یا زرگون که طیف رنگی آن شامل سبز تیره تا نارنجی و بی رنگ می شود جزو کانی های سیلیکات به شمار می آید. ممکن است زیرکن بی رنگ با الماس اشتباه گرفته شود چرا که ضریب انکسار بالایی در نور دارد و اگر با تراش برلیانی تراش خورده باشد ممکن است آن را با الماس اشتباه بگیرید. این کانی در برخی از آپلیت های Aplite‎ (سنگ گرانیتی ریز بلور) توده گرانیتی کوه الوند که دره عباس آباد یا دره تبنابر  را در همدان قطع می کند، وجود دارد. گرانیت های حاوی دانه زیرکن در شهر بزمان استان سیستان و بلوچستان و در توده های گرانیتی در روستای زریگان استان یزد دیده شده است. زیرکن برای چاکراه قلب مفید دانسته شده است و برای کسانی که دچار کشمکش درونی میان تغییر جهان بینی و ترس از تحقق رویاها هستند اثر نیروبخش دارد.

سخن فاینداتور

این سنگ ها در زیورآلاتی مانند تاج، گل سینه، دستبند، انگشتر، گردنبند و گوشواره و یا به صورت خام و تراش نخورده در دکوراسیون منزل یا برای تزیین تابلوها، ساخت مجسمه ها و ظروف و حتی تسبیح به کار برده می شوند. شما چه تجربه ای از خرید سنگ دارید؟ آیا به خواص شفابخشی سنگ ها ایمان دارید؟ شما چه سنگی را به عنوان سوغات یا هدیه انتخاب می کنید؟ منتظر شنیدن نظرات و پیشنهادات شما هستیم.